SİNEMA TARİHİ BİLGİ PLATFORMU – 4
Sol üstte Urban Gad’ın AFGRUNDEN afişini,
Sağ altta 1901 yapımı FIRE filmini,
onun üstünde de FUAT UZKINAY’ın Ayastefanos Abidesinin yıkılışı animasyonunu görmektesiniz.
THOMAS EDİSON ,Amerika’da, ilk film stüdyosunu 1894 yılında ‘’BLACK MARIA’’ adıyla kurmuştu.
SİNEMATOGRAF’ın satışı arttıkça,film ihtiyacı da arttı ve bunun sonucu,film stüdyoları da açılmaya başladı.
FRANSA’da GAUMONT 1895 yılında, PATHE 1896 yılında üretime başladı.
ABD’de SELING Stüdyosu,LUBIN Stüdyosu,VİTOGRAF Stüdyosu 1896’da kuruldu
ALMANYA’da RIALTO stüdyosu 1897’de film yapmaya başladı.
1900 yılına kadar JAPONYA’da ve AVUSTRALYA’da da stüdyo açıldığını görüyoruz.
İTALYA’da ise ancak 1904 yılında TITANUS stüdyosu kuruldu.
-BU gelişmelerle film çekme teknikleri de ortaya çıkmaya başladı.
*Konulu film başladı *Bilim Kurgu çekildi
* Amerika’da JAMES WILLIAMSON 1901 de çektiği FIRE (yangın) ve STOP THIEF (Hırsızı Yakala) Kısa filmleriyle MULTIPLE SHOT (peşpeşe çekim) diyeceğimiz bir teknikle sinemaya AKSİYON ve HAREKET tekniğini getirdi.
*GEORGES MELIES’de kurguyu,Editing’i geliştirdi. STORY BOARD ile çekim öncesi plan ve şema kullandı. Senaryo anlayışı ortaya çıktı. Özel Görsel efektler kullandı.
Sessiz ve Siyah Beyaz olduğu halde SİNEMA hızla dünya ya yayıldı.Kısa filmler birbirine eklenerek , Piyano ya da Kemanla canlı müzik eşliğinde seyrediliyordu.
*AMERİKA’da EDWIN STANTON PORTER ,1903 yılında ‘THE GREAT TRAIN ROBBERY’’ (büyük tren soygunu) western türü kısa filmi çekti. Bundan sonra çeşitli dönemlerde birkaç ‘’BÜYÜK TREN SOYGUNU ‘’ filmi göreceğiz.
* DANİMARKA’da bir tiyatrocu olan URBAN GAD ,yine tiyatroda iyi bir oyuncu olan ASTA NİELSEN’le sanatsal ağırlığı olan filmler çekmeyi başardı.
İlk çektiği ‘’AFGRUNDEN’’ (The Abyss) 37 dakikalık sessiz film olay oldu.
Afişini gördüğünüz filmin konusuna gelince:
(Piyano öğretmeni olan MAGDA ,tramvayda genç bir adamla tanışır. Adam kızı,yazlık evlerine ailesi ile tanışmaya götürür.Bir sirk toplululuğu evin önünden geçerken,MAGDA oyuncu RUDOLPH’a selamö verir. O gece RUDOLPH pencereden kızın yatak odasına girerek birlikte olur,ve MAGDA’yı kaçırır…. Ve olaylar gelişir….)
Aynı zamanda Ressam PAUL GAUGIN’in akrabası olan URBAN GAD Danimarka’da 70’ten fazla film çeker.ve filmleri Sanat çevresinin ilgisini çeker.
* AMERİKA’da MACK SENNETT adında bir oyuncu,yönetmen,yapımcı, 1914 yılında KEYSTONE STÜDYOLARI’nı kurar. Sessiz kısa filmlerde KOMEDİ unsuru çok önemlidir. Ve büyük dahi CHARLE CHAPLIN ‘in ŞARLO tiplemesi ilk filmleri burada yapılır. ŞARLO konusuna bir sonraki çekimde gireceğiz.
– PEKİ 1890-1915 ARASINDA TÜRK SİNEMASI NE DURUMDA ???
Polonya yahudisi, Romanyalı,Osmanlı Vatandaşı SIGMUND WEINBERG Fransız PATHE FİLM’lerinin temsilcisi idi.Yanında onunla birlikte çalışan biri daha vardı… FUAT UZKINAY-İlk Türk Sinematografçısı
FUAT Darülfünun’da (yani üniversite) Fizik ve Kimya okudu.Sinema onu çok heyecanlandırdı. Öylesineki müdürü olduğu okulda Sinemayı öğreten dersler vermeye başladı. Şehzadebaşı’nda MİLLİ SİNEMA SALONU açılmasını teşvik etti.(sonraları ALİ EFENDİ SİNEMASI) diye anılacaktı.
SIGMUND’la beraber 1914’de ilk türk filmi ‘’HİMMET AĞANIN İZDİVACI’’ filmini çekmeye başladı. Sinematografı kullanmayı öğrenmişti.
Ruslar Yeşilköye kadar geldiklerinde, varlıklarını simgeleyen bir abide dikmişlerdi. Harbiye Nazırı ENVER PAŞA ,anıtın yıkılmasını emretti. 14 Kasım 1914’de FUAT UZKINAY bu olayı filme çekti. ‘’AYASTEFANOS RUS ABİDESİNİN YIKILIŞI’’ belgesel filmi ilk Türk filmidir. Fakat bu film kayıptır,bulunamadı. Gösterilen tahmini bir animasyondur.
ENVER PAŞA’da sinemaya meraklı idi. 1915’de ‘’MERKEZ ORDU SİNEMA DAİRESİ’ni kurdu. Başına SIGMUND WEINBERG getirildi.FUAT UZKIYNAY’da yardımcısı olarak atandı.
ÇANAKKALE SAVAŞI başlamıştı. Himmet Ağa filminin tüm oyuncuları savaşa gittiğinden film yarım kaldı. Ancak 1918’de FUAT UZKINAY tarafından bitirilecekti.
1917’de WEINBERG vatandaşlıktan atılınca yerine FUAT UZKINAY başkan oldu. Almanya’ya giderek Sinema eğitimi gördü.
1916’da LEBLEBİCİ HORHOR filmini Weinberg’le birlikte yaptı.
1923’de ZAFER YOLLARINDA (İstklal Savaşı)belgeselini yaptı
1942’de İZMİR ZAFERİ (İstiklal Savaşı) belgeselini yaptığını biliyoruz.
Bu arada Türkiye’de sinema salonları çoğalmaya başladı.
1914 ERENKÖY YAZLIK SİNEMASI
1915 AYA İRİNİ içinde ASKERİ MÜZE SİNEMASI
1915 İstiklal Caddesinde CINE PALACE (Aynalı Sinema)
1915 Kadıköy’de YELDEĞİRMENİ SİNEMASI
1920 Taksim’de CINE MAGIC başlıcaları.
BİCAN EFENDİ modası başladı.
Galatasaray Lisesi mezunu ŞADİ FİKRET KARAGÖZOĞLU, şehir tiyatrolarında AHMET MUAHHİT,REFİK HALİT KARAY ve REFİ CEVAT ULUNAY’la oyunlar oynuyordu.
HİSSE-İ ŞAYİA komedisinde BİCAN EFENDİ rölünde çok başartılı olunca BİCAN EFENDİ seri filmlerini çekti. Bu şekilde bizim yerli ŞARLO’muz ortaya çıkmıştı.
1917 BİCAN EFENDİ VEKİLHARÇ
1921 BİCAN EFENDİ RÜYASI
1921 BİCAN EFENDİ MEKTEP HOCASI
ŞADİ FİKRET KARAGÖZOĞLU hem yönetmen hem oyuncu,VASFİ RIZA ZOBU,BEHZAT BUTAK,GALİP ARCAN o dönemin en iyi kadrosuydu.
Diğer filmlere gelince:
1919 TOMBUL AŞIĞIN 4 SEVGİLİSİ yönetmeni İSMET FAHRİ GÜLÜNÇ
1919 MÜREBBİYE ve 19219 BİNNAZ yönetmeni AHMET FEHİM EFENDİ
Peki ilk sansüre uğrayan Türk filmi hangisi ?
1919 da AHMET FEHİM EFENDİ’nin çektiği MÜREBBİYE
Hadi size bir dedikodu verelim:
ENVER PAŞA’nın sinema merakı akrabalarına da geçmiştir.
Eniştesi HALİL KAMİL BEY TÜRK FİLM STÜDYOSU’nun sahibidir
Yeğeni FARUK KENÇ Ruslarla çalıştı,Almanya’da sinema eğitimi almış ilk mektepli yönetmen kabul edilir. İlk eşi MUALLA HANIM senaristti. İkinci eşi ise kimdi biliyormusunuz?
Ünlü artistimiz BELGİN DORUK
0 yorum