SARI ZEYBEK 1953 MÜNİR HAYRİ EGELİ 1903-1970

SARI ZEYBEK 1953

MÜNİR HAYRİ EGELİ 1903-1970

AtatürkAnsiklopedisi,Egeliiçin,Öğretmen,Ressam,Heykeltraş,Yazar, Gazeteci,Sinemacı diye tarif ediyor.Biz bu çok yönlü sanatçının sinemacı tarifine odaklanacağız.

1918 yılında Darüşşafaka’da Tarih ve Resim öğretmenliği yaptı.Mercan Sultanisinde öğretmenken, Paris2e giderek Sorbonne’da Psikopatoloji okudu(1922),1923’te Türkiye’ye dönen ancak işsiz kalan Egeli,İkinci meclis inşaatında çalışmış,Çankaya Köşkünün yenilenmesinde tavan süslemelerini yapmıştır. Bu vesile ile Atatürk’le tanışır ve, emriyle öğretmenliğe geri döner. Trabzon’da Fransızca öğretmenliği yaparken, Atatürk’e Trabzon’da rehberlik yapar, ve O’nun emriyle Ankara Teyyare Cemiyeti Mecmuası’na Müdür tayin edilir.ve, NUTUK eserini düzenleme ve basma yetkisi Münir Hayri Egeli’ye verilir.

Atatürk’ün 1930’ların başında Münir Hayri Egeli’yi sinema eğitimi alması için Berlin Neubabelsberg ve Rusya’ya gönderdiği söylenir. Bu dönem, ülkenin her açıdan atılım yaptığı bir dönemdi. Halkevleri bu dönemde kurulmuş, ekonomik kalkınmanın yanı sıra sinema, tiyatro, müzik, folklor ve plastik sanatlar alanında da önemli çalışmalar başlatılmıştı.

Münir Hayri Egeli, Atatürk’e yaptığı izahatlar sonucu Ankara Konservatuarı kuruldu.

Egeli, 1936 yılında Halkevinin çalışmalarını gösteren Halkevinde Halk ve Gençlik adlı bir kısa film hazırladı. Sinema sanatına ilişkin tüm bu gayretler sayesinde, halk sinemayı tanımış, sinema alışkanlığı edinmeye başlamıştır. Atatürk’ün önem verdiği sanatlardan biri de sinemaydı. Atatürk’ün Münir Hayri Egeli ve Kenan Erginsoy tarafından hazırlanan bir kültür filmini seyrettikten sonra şu sözleri söyler:

“Sinema, öyle bir keşiftir ki, bir gün gelecek, Barutun, Elektriğin ve kıtaların keşfinden çok, dünya medeniyetinin cephesini değiştireceği görülecektir. Sinema, Dünyanın en uzak uçlarında oturan insanların birbirlerini tanımalarını, sevmelerini temin edecektir. Sinema, insanların arasındaki görüş, görünüş farklarını silecek, insanlık idealinin tahakkukuna en büyük yardımı yapacaktır. Sinemaya layık olduğu ehemmiyeti vermeliyiz.”

1937 yılında Egeli’den “Ben Bir İnkılap Çocuğuyum” adlı bir senaryo yazmasını istediği, fakat hastalığı ve ölümü nedeniyle filmin çekiminin gerçekleşmediği de iddia edilir. Böyle olmakla birlikte Atatürk’ün film senaryosu yazdığı veya yazdırdığı iddialarının tek dayanak noktası yine de Münir Hayri Egeli’nin hatıratlarıdır.

Egeli’nin 1938’de yönetmenliğini yaptığı Doğan Çavuş adlı film yarım kaldı. 1940’lı yıllarda Yardım Sevenler Cemiyeti, Şeker Sanayi için kısa tanıtım filmleri çekti. 1950’li yılların başında tarihi film furyasında çekilen 7 filmin yönetmenliğini yaptı. Bu filmler içinde Cem Sultan (1951), bazı kısımları Pakistan’da çekilen Nilgün (1954), Ayhan Işık’ın ilk filmi Yavuz Sultan Selim ve Yeniçeri Hasan (1952) ve Yıldırım Beyazıt ve Timurlenk (1953) vardır. Bu kurmaca filmlerin dışında Atatürk’ün hayatını anlatan “Atatürk Sevgisi” (1954) belgesel filmini hazırladı.

Egeli’nin melodram türünde Söz Müdafanındır (1952) adlı eseri, Sarı Zeybek (1953) ve Safiye Sultan (1955) (La Sultana Safiye, Türk-İtalyan ortak yapım) adlı filmleri de vardır. Üç öyküden oluşan 1961 yapımı Kolsuz Bebek, Egeli’nin son filmidir.

Ne hazindir ki: Atatürk’^ün sinemaya bu kadar önem vermesine rağmen, o tarihte sinema eğitimi almış olan Muhsin Ertuğrul ve Münir Hayri Egeli, İstiklal Savaşı’nınhazırlık safhasını ve Cumhuriyetin kuruluşunun hazırlık aşamalarını, ve sonrasında gerçekleştirilen devrimleri ve gerekçelerini,Atatürk’le konuşarak çekilmiş, önemli bir belgesel göremiyoruz.Sadece savasş sahneleriyle bu dönemi anlatmak yeterli değildir. Bir çok araştırma ve kitap yazıldı. Ama Sinemanın anlatım gücü önemsenmedi.

SARI ZEYBEK /yönetmen: Münir Hayri Egeli / senaryo : Münir Hayri Egeli / görüntü: Cezmi Ar / oyuncular: Lütfü Güneri,Atıf Kaptan,Muhterem Nur,Feridun Çölgeçen,Fikret Hakan / 1953

Osmanlı döneminde geçen bir efe öyküsü.

Sari Zeybek Yavuz Sultan Selim ve Yeniçeri Hasan 1953 Sarı Zeybek 1951 Yavuz Sultan Selim 1961 Kolsuz Bebek