LEBLEBİCİ HORHOR AĞA 1934
MUHSİN ERTUĞRUL 1892-1979
Türk Sinemasına ilk önemli katkıları gerçekleştirmiş yönetmendir. 1922-1939 yıllarında tek film yapan yönetmendir.Tiyatrocu,yönetmen,yapımcı ve oyuncudur.İstanbul doğumlu olan Ertuğrul,Topkapı Rüştiyesi’nde ve Mercan İdadi’sinde okudu.Tefeyyüz Mektebinde okurken tiyatroyla ilgilendi ve oyuncu oldu.İlk sahneye çıkışı 1909 Erenköy Burhanettin Tiyatrosudur.Ailesi Aktör olmasına karşı çıkınca,evden ayrıldı ve 1911 yılında Tiyatro eğitimi için Paris’e gitti.1912’de İstanbul’da Hamlet’i yönetti ve oynadı. 1913’te Bursa’da Millet tiyatrosunda,İsmail Galip Arcan ve Behzat Butak ve Kemal Emin Bara ile birlikte bir çok eser sahneledi. İstanbul Şehzadebaşı’nda Ertuğrul Sineması’nı açtı (1913)Film gösterileri yanı sıra,tiyatro oyunları da sergiledi. Aynı yıl siyasi olaylara karışınca Fransa’ya kaçtı.Paris Konservatuar’ına girmeye çalıştı ama başaramadı.Tiyatrolarda ve Sinema stüdyolarında incelemeler yaptı. Andre Antoine ile tanışarak Odeon Tiyatrosu’ndaki çalışmaları yakından izledi.1914 İstanbul’a döndüğünde,’’Ertuğrul Muhsin ve Arkadaşları’’ topluluğunu kurdu. Aynı yıl (Darulbedayi Osmani)(İstanbul Şehir Tiyatroları)kuruldu.Darülbedayi Müzik ve Tiyatro okulu kuruluşunda Andre Antoine’a ve Reşad Rıdvan Bey’e yardımcı oldu ve kısa zamanda Darülbedayi’de Yardımcı Öğretmen oldu.23 yaşında Darülbedayi Oyuncu kadrosundaydı. Darülbedayi’den izin alarak Berlin’e gitti , sinema ve tiyatro gözlemlerinde bulundu. ‘’Karanlıkta Işık’’ filminde oynadı.
25 yaşında tekrar Berlin’e gittiğinde ‘’Brenaien Düşesi’’ filminde ihtilalci subay rolünü oynadı.Yine Berlin’de İstanbul Film adında şirket kurdu.Üstat Film şirketinin ortağı oldu. 1918‘’Kara Lale Bayramı’’ 1918‘’ Şeytana Tapanlar’’ 1922 ‘’Samson-Izdırap’’ filmlerini yönetti.
1921’de Darülbedayi’ye yönetmen olarak yine çalıştı,ancak idare ile anlaşamayınca işten atıldı.Sinemayla ilgilendi ve ilk özel film şirketi olan Kemal film’in yerli sinema filmi yapmasına yardımcı oldu.Çektiği ilk film 1922‘’İstanbul’da bir facia-i Aşk’’,Kurtuluş Savaşı’nın ilk belgesel filmi 1923‘’Zafer Yolları’’,Halide Edip Adıvar’ın romanından,Kurtuluş Savaşı’nın ilk konulu filmi 1923’’Ateşten Gömlek’’ çekti.
1924 ve 1925 yıllarında ‘’Ertuğrul Muhsin ve Arkadaşları’’ topluluğu ile tiyatroya dönüş yaptı.Şehzadebaşı Ferah Tiyatrosunda oyunlar sahneledi.Topluluk parasızlık yüzünden kapanmadan önce 23 oyun sergilediği anlaşılmaktadır. 1925 yılında Sovyetler Birliğine gitti.Moskova’da Tiyatro çalışmaları yapan Nazım Hikmet’e katıldı.Onun sayesinde Sinema dünyasından pek çok kişiyle tanışarak çalıştı.1925’’Tamilla’’1926’’Spartaküs’’ 1926’’Beş Dakika’’ filmlerini gerçekleştirdi. Moskova’da tüm Tiyatrolara girme izni aldı. Stanislavski, Vsevolod Meyershold,Eisenstein gibi ünlülerle tanışarak çalışma fırsatı buldu.
1927’de Istanbul’a dönerek Darülbedayi’de Sanat Yönetmeni oldu ve kurum ‘’Şehir Tiyatroları’’ kimliğini kazandı. 1935’ten itibaren ilk Çocuk Tiyatrosu oyunları sergilenmeye başladı. Tiyatro alanında verdiği hizmetler nedeniyle 1932’de Goethe Madalyası ile ödüllendirildi.
1928 yılında İpek Film’in kurulmasına öncülük etti.En az on yıl Türkiye’nin tek film yapım şirketini kurmuştu.1928 ‘’Ankara Postası’’ büyük ticari başarı kazandı.1928-1941 arasında 20 film yaptı.İlk sesli Türk filmi 1931’’İstanbul Sokaklarında’’ peşinden1932 ‘’Bir Millet Uyanıyor’’ sesli filmleri gerçekleştirdi.
1936’da kurulan Ankara Devlet Konservatuarı’nda aralıklarla ders vermeye başladı,1941’de ‘’Perde ve Sahne’’ adlı dergi çıkardı 1947’de Devlet Tiyatrosu’nun kurulmasıyla ,sinema’dan uzaklaşarak tiyatroya yoğunlaştı.Ankara’da Küçük Tiyatro ve Büyük Tiyatro’yu kurdu. Demokrat Parti’yle arası açılınca istifa edip İstanbul’a geçti ve Küçük Sahne’yi kurdu.
1953 yılında ilk renkli film ‘’Halıcı Kız’’ çekti ise de başarısız olunca sinemayı bıraktı.Tiyatro’ya odaklandı. İkinci kez Devlet Tiyatroları genel Müdürlüğüne getirildi ve Tiyatronun gelişmesine büyük katkıları oldu.
Aldığı ödüller:
1931 – Goethe Madalyası (Tiyatro dalında)
1934 – 2.nci Venedik Festivali Onur Madalyası – (Leblebici Horhor Ağa)
1971 – T.C. Devlet Kültür Armağanı
1979 – Ege Üniversitesi Fahri Doktor Payesi
LEBLEBİCİ HORHOR AĞA/ yönetmen:Muhsin Ertuğrul/ senaryo: Dikran Çuhacıyan,Nazım Hikmet/ görüntü: Cezmi Ar/Müzik:Tekfur Nalyan/ oyuncular: Vasfi Rıza Zobu,Ferdi Tayfur,Behzat Butak,Muammer Karaca,Feriha Tevfik Negüz/İpek Film/ 1934
Kızı Fadime’yi kaçıran mirasyedi Hurşid Bey’i izleyen Leblebici Horhor Ağa, onun Kahtane’deki konağına gelir. Fakat oyuna getirilerek kızını kurtaramayacağını anlayınca, İstanbul’daki tüm leblebici hemşerilerini toplar ve konağın koruyucuları, ile tam bir çatışmaya girecekken, Bostancıbaşı olaya müdahale eder ve Leblebici’nin gönlünü alarak bu evlenmeye izin vermesini sağlar.
Bazı kaynaklar,filmin tamamlanmadığını belirtmektedir.Senaryosunu Nazım Hikmet’in yazdığı eser,Festivallerde gösterildiği anlaşılmaktadır.Özellikle 1934 Venedik Film festivalinde gösterilen film Yabancı film dalında Mussolini Cup’a aday gösterilir. Muhsin Ertuğrul’a ‘Onursal Diploma’ verilir. Türk Sinema tarihinde ilk uluslararası ödül alan film olarak gösterilmektedir.
1934 Leblebici Horhor Ağa 1946 Kızılırmak Karakoyun 1953 Halıcı Kız
FİLMOGRAFİ
Kara Lale Bayramı 1918
Şeytana Tapanlar – 1918
Boğaziçi Esrarı / The Bosphorus Mystery – 1922
İstanbul’da Bir Facia-i Aşk / A Love Tragedy In Istanbul – 1922
Istırap / Samson – 1922 Zafer Yolları – 1923 Belgesel
Kız Kulesinde Bir Facia – 1923
Leblebici Horhor – 1923
Ateşten Gömlek – 1923
Sözde Kızlar – 1924
Spartaküs – 1924
Tamilla – 1925
Bir Sigara Yüzünden / For a Cigarette – 1928
Ankara Postası – 1928
Kaçakçılar / The Smugglers – 1929
İstanbul sokaklarında / In the Istanbul Streets – 1931 …. (İlk Sesli Türk Filmi)
Bir Millet Uyanıyor / A Nation Is Awaking – 1932
Karım Beni Aaldatırsa / If My Wife Betrays Me – 1933
Naşit Dolandırıcı / the Swindler Nasit – 1933
Söz Bir Allah Bir – 1933
Cici Berber (The Pretty Barber) – 1933 / Nazım Hikmet Ran, Muhsin Ertuğrul
Fena Yol ( Kakos Dromos ) The Wrong Road – 1933
Milyon Avcıları – 1934
Leblebici Horhor Ağa – 1934
Bataklı Damın Kızı, Aysel – 1934
Aynaroz Kadısı (The Cadi of Athos) – 1938
Tosun Pasa – 1939
Bir Kavuk Devrildi – 1939
Allah’ın cenneti /The Paradise of God – 1939
Şehvet Kurbanı / The Victim of Lust – 1940
Akasya Palas – 1940
Nasreddin Hoca düğünde / Nasreddin Hodja at the Wedding Feast – 1940
Kahveci güzeli / The Handsome Coffe Shop-Keeper – 1941
Kıskanç / The Jealous One – 1942
Nasreddin Hoca Düğünde 1943
Yayla kartalı / The Plateau Eagle – 1945
Kızılırmak-KaraKoyun 1946
Evli Mi Bekar mı 1951
Halıcı Kız / The Carpetmaker Girl – 1953 …. (İlk Renkli Türk Filmi)
0 yorum